||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ త్రయోదశస్సర్గః

తతః సీతాన్వేషణార్థీ హరియూథపః విమానాత్ సుసంక్రమ్య ప్రాకారం వేగవాన్ యథా విద్యుత్ ఘనాంతరే ఆసీత్||

సీతాం అదృష్ట్వా రావణస్య నివేశనాత్ సంపరిక్రమ్య హనుమాన్ కపిః ఇదం వచనం అబ్రవీత్ |

’రామస్య ప్రియం కర్తుమ్ చరతా లంకా భూయిష్ఠం లోళితా అపి సర్వాంగశోభనామ్ వైదేహీం సీతాం న హి పశ్యామి| లోళితా వసుధా సర్వాః ప్లవనాని తటాకాని సరాంసి సరితః తథా నద్యాః అనూపవనానాంతాశ్చ దుర్గాః ధరణీ ధరాః తు| పరంతు జానకీం న పశ్యామి | సీతా రావణస్య నివేశనే ఇహ అస్తి ఇతి గృథరాజేన సంపాతినా ఆఖ్యాతా | తదా అపి తాం సీతాం న హి పశ్యామి ” ||

’జనకాత్మజా వైదేహీ మైథిలీ వివశం దుష్టచారిణం రావణం కిం ను ఉపతిష్ఠేత ? సీతామ్ ఆదాయ రామబాణానాం బిభ్యతః క్షిప్రం ఉత్పతతః రక్షసః అంతరః సీతా పతితా భవేత్ ఇతి అహం మన్యే| అథవా సిద్ధనిషేవితే పథి హ్రియమాణః ఆర్యాయాః హృదయం సాగరం ప్రేక్ష్య పతితా ఇతి మన్యే||

రావణస్య ఉరువేగేన భుజాభ్యాం పీడితేన చ విశాలాక్షీ తయా జీవితా త్యక్తం మన్యే| తదా సాగరం ఉపరి ఉపరి క్రమతః వివేష్టమానా జనకాత్మజా సముద్రే నూనం పతితా ఏవ| అహో ఆత్మనః శీలం రక్షంతీ తపస్వినీ సీతా అబంధుః అనేన క్షుద్రేణ రావణేన భక్షితా ? అథవా అదుష్టా అసితేక్షణా సా సీతా రాక్షసేంద్రస్య పత్నీభిః దుష్టభావాభిః భక్షితా భవిష్యతి|

అథవా కృపణా సీతా వక్త్రం సంపూర్ణచంద్ర ప్రతిమం పద్మపత్రనిభేక్షణం రామస్య ధ్యాయతీ పంచత్వం గతా|| వైదేహీ మైథిలీ హా రామ హా లక్ష్మణా హా అయోధ్యా చ ఇతి ఏవం బహు విలప్య న్యస్త దేహా భవిష్యతి ఇతి మన్యే||

అథవా రావణస్య నివేశనే నిహితా సీతా పంజరస్థా శారికా ఇవ నూనం లాలప్యతే మన్యే | జనకస్య సుతా రామపత్నీ సుమధ్యమా ఉత్పలపత్రాక్షీ సీతా రావణస్య వశం కథం వ్రజేత్?

రామస్య ప్రియభార్యస్య జనకాత్మజా వినష్టా వా ప్రణష్టా వా మృతా వా నివేదయితుం న క్షమమ్|| నివేద్యమానే దోషః స్యాత్| అనివేదనే దోషః స్యాత్ | కథం కర్తవ్యం ను ఖలు మే విషమం ప్రతిభాతి || అస్మిన్ కార్యే ఏవం గతే ప్రాప్తకాలం క్షమమ్ కిం భవేత్ ఇతి|

భూయః హనుమాన్ ప్రవిచారయత్||

’అహమ్ సీతామ్ అదృష్ట్వా వానరేంద్రపురీం ఇతః యది గమిష్యామి తతః మే కో పురుషార్థః భవిష్యతి| మమ ఇదం సాగరస్య లంఘనం లంకాయా ప్రవేశనం రాక్షసానాం చ దర్శనం వ్యర్థం భవిష్యతి|
కిష్కింధం సమనుప్రాప్తం మాం సుగ్రీవః వా సమాగతాః హరయః వా దశరథాత్మజౌ కిం మాం వక్ష్యతి | గత్వా కాకుత్‍స్థం సీతా మయా నదృష్టా ఇతి పరం అప్రియం వక్ష్యామి యది తతః సః రామః జీవితం త్యక్ష్యతి| పరుషం దారుణం కౄరం ఇంద్రియతాపనం సీతానిమిత్తం దుర్వాక్యం శ్రుత్వా సః రామః న భవిష్యతి|
పంచత్వగతమానసం తం దృష్ట్వా కృచ్ఛగతం భృశానురక్తః మేధావీ లక్ష్మణః తు న భవిష్యతి| భ్రాతరౌ వినష్టౌ ఇతి శ్రుత్వా భరతః అపి న భవిష్యతి| భరతం చ మృతం దృష్ట్వా శతృఘ్నో న భవిష్యతి| అథ మృతాన్ పుత్రాన్ సమీక్ష్య మాతరః కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ కైకేయీ తథా న భవిష్యతి | అత్ర న సంశయః||
సుగ్రీవః కృతజ్ఞః సత్యసంధః ప్లవగాధిపః తథా గతం రామం దృష్ట్వా తతః జీవితం త్యక్ష్యతి| భర్తృశోకేన పీడితా నిరానందా తపస్వినీ వ్యథితా దుర్మనా రుమా జీవితం త్యక్ష్యతి| వాలిజేన దుఃఖేన పీడితా శోకకర్శితా తారా అపి రాజ్ఞి పంచత్వం గతే న భవిష్యతి|

కుమారః అంగదః అపి మాతాపిత్రోః వినాశేన సుగ్రీవస్య వ్యసనేన జీవితం కస్మాత్ ధరిష్యతి? వనౌకసః భర్తృజేన దుఃఖేన అభిభూతాః తలైః ముష్టిభిరేవచ సిరాంసి అభిహనిష్యన్తి | లాలితాః యశస్వినా కపిరాజేన మానేన సాత్వేన అనుప్రదానేన వానరాః ప్రాణాన్ త్యక్ష్యన్తి|

కపికుంజరాః సమేత్య వనేషు క్రీడాం న అనుభవిష్యన్తి | శైలేషు న నిరోధేషు వా పునః న అనుభవిష్యన్తి| సపుత్రదారాః స అమాత్యాః భర్తృర్వ్యసన పీడితాః శైలాగ్రేభ్యః సమేషు విషమేషు చ పతిష్యన్తి| వానరాః విషం ఉద్బన్ధనం వాపి జ్వలనస్య ప్రవేశం వా ఉపవాసం అథో శస్త్రం ప్రచరిష్యన్తి|

మయి గతే ఇక్ష్వాకుకులనాశశ్చ వనౌకసాం నాశశ్చ ఏవ ఘోరం ఆరోదనమ్ భవిష్యతి ఇతి మన్యే| అహం కిష్కింధాం నగరీం న గమిష్యామి ఏవ | అహం మైథిలీ వినా సుగ్రీవం న చ ద్రక్ష్యామి |
మయి అగచ్ఛతి ఇహస్థే తౌ ధర్మాత్మానౌ మహారథౌ ఆశయా ధరిష్యేతే | మనస్వినః వానరాః చ | జనకాత్మజామ్ అదృష్ట్వా హస్తదానః ముఖదానః నియతా బహుమూలఫలోదకే సాగరానూపజే దేశే వృక్షమూలికః వానప్రస్థః భవిష్యామి|

చితాం కృత్వా సమిద్ధమ్ అరణీసుతం ప్రవేక్ష్యామి వా ఉపవిష్టస్య లింగినీం సాధయిష్యతః |శరీరం వాయసాః శ్వపదాని చ భక్షయిష్యన్తి| జానకీం న పశ్యామి చేత్ ఆపః ప్రవేక్ష్యామి | ఇదం మహర్షిభిః దృష్టం సమ్యక్ నిర్యాణం ఇతి మే మతిః |

సీతామ్ అపశ్యతః మమ చిరరాత్రీయం సుజాతమూలా సుభగా యశస్వినీ కీర్తిమాలా ప్రభగ్నా| నియతః వృక్షమూలికః తాపసో వా భవిష్యామి | తాం అసితేక్షణామ్ అదృష్ట్వా ఇతః న ప్రతి గమిష్యామి| తాం సీతాం అనధిగమ్య ఇతః యది ప్రతిగచ్ఛామి అంగదైః సహ తే సర్వైః వానరైః న భవిష్యంతి|

వినాశే బహవః దోషాః సంతి| జీవన్ భద్రాణి పశ్యతి | తస్మాత్ ప్రాణాన్ ధరిష్యామి జీవిత సంగమః ధృవః| కపికుంజరః ఏవం బహువిథం దుఃఖం ముహుః మనసా ధారయన్ తదా శోకస్య పారం నాధ్యగచ్ఛత్|

తతః వానరః పునరపి చింతయామాస|

దశగ్రీవం మహాబలం రావణం వధిష్యామి | హృతా సీతా కామమ్ అస్తు| ప్రత్యాచీర్ణమ్ భవిష్యతి అపి| అథవా ఏనం రావణం సాగరం ఉపర్యుపరి సముత్‍క్షిప్త్య పశుపతేః పశుం ఇవ రామాయ ఉపహరిష్యామి|

వానరః తాం సీతాం అనధిగమ్య ఇతి చింతాం సమాపన్నః ధ్యానశోకపరీతాత్మా పునరపి చింతయామాస||

రామపత్నీం యశస్వినీం సీతాం యావత్ న పశ్యామి తావత్ ఏతాం లంకాం పునః పునః విచినోమి | సంపాతి వచనాత్ అహం రామం ఆనయామి యది రాఘవః భార్యాం అపశ్యన్ సర్వ వానరాన్ నిర్దహేత్ |నియత ఆహరః నియత ఇంద్రియః అహం ఇహైవ వత్స్యామి | మత్కృతే తే నరవానరాః న వినశ్యేయుః | ఇయం మహాద్రుమా అశోకవనికా దృశ్యతే| ఇమాం మయా న విచితాహి |ఇమాం అధిగమిష్యామి | వసూన్ రుద్రాన్ తథా ఆదిత్యాన్ అశ్వినౌ మరుతోపి చ నమస్కృత్వా రక్షసాం శోకవర్ధనః అహం గమిష్యామి| సర్వాన్ రాక్షసాన్ జిత్వా తు ఇక్ష్వాకుకులనన్దినీం తపస్వినే సిద్ధిం యథా రామాయ సంప్రదాస్యామి| మహాతేజాః మారుతాత్మజః సః హనుమాన్ చింతావగ్రథితేంద్రియః ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా ఉదతిష్ఠన్ |తతః ఇదమ్ అబ్రవీత్|

’స లక్ష్మణాయ రామాయ నమః అస్తు| దేవ్యై తస్యై జనకాత్మజాయై చ | రుద్రేంద్రయమానిలేభ్యో రుద్ర ఇంద్ర యమ అనిలః ఏతేభ్యో నమః అస్తు| చన్ద్రార్కమరుత్ గణేభ్యః నమః అస్తు| సః మారుతిః తేభ్యః నమస్కృత్య సుగ్రీవాయ చ సర్వాః దిశాః సమాలోక్య అశోకవనికామ్ ప్రతి |

మారుతాత్మజః సః వానరః మనసా పూర్వం శుభాం అశోకవనికామ్ గత్వా ఉత్తరం చిన్తయామాస| అశోకవనికా బహుళా వనాకులా ధృవం రక్షో సర్వసంస్కారసంస్కృతా పుణ్యా భవిష్యతి| అత్ర విహితాః రక్షిణశ్చ పాదపాన్ నూనం రక్షన్తి సర్వాత్మా భగవానపి నాతిక్షోభం ప్రావాతివై మయా రామార్థే రావణస్య చ అయం అత్మా సంక్షిప్తః| స ఋషిగణాః దేవాః ఇహ మే సిద్ధిం సంవిధాస్యన్తి |స్వయంభూః భగవాన్ బ్రహ్మా దేవాశ్చైవ అగ్నిశ్చ వాయుశ్చ వజ్రభూత్ పురుహూతశ్చ పాశహస్తః వరుణశ్చ సోమాదిత్యౌ మహాత్మానౌ అస్వినౌ మరుతః సర్వఏవ చ మే సిద్ధిం దిశన్తు | సర్వాణి భూతాన్ యః భూతానామ్ ప్రభుః అన్యే యే అదృష్టాః ప్థి గోచరాః మమ సిద్ధిం దాస్యన్తి| ఉన్నసం పాణ్డురదంతం అవ్రణం శుచిస్మితం పద్మపలాసలోచనం ప్రసన్నతారాధిపతుల్య దర్శనం తత్ తదార్యవదనం అహం కదా ద్రక్ష్యే ను | క్షుద్రేణ పాపేన నృశంసకర్మణా సుదారుమాలాంకృత వేషధారిణా బలాభిభూతా తపస్వినీ సా అబలా అద్య మే దృష్టిపథే కథం భవేత్ ను|ఇతి||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే త్రయోదశస్సర్గః||

 

 

 

 

 

 

 

||om tat sat||